NÜFUSUNDAN FAZLA ACİL SERVİS BAŞVURUSU OLAN TEK ÜLKE ‘’ TÜRKİYE ’’
Bireyin sağlık bilgi düzeyi; sağlık okuryazarlığı terimi ile ifade edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, sağlık okuryazarlığını; “sağlıkta iyilik halini korumak ve geliştirmek için, bireylerin sağlık bilgisine erişim, bilgiyi anlama ve kullanma motivasyonlarını belirleyen bilişsel ve sosyal beceriler” olarak tanımlamaktadır. Sağlık sektörü; gelişim ve değişimlerin sıklıkla yaşandığı, oldukça karmaşık yapıda bir sistemdir. Bununla beraber tüm bireyler sağlık hizmetlerine ihtiyaç duymakta ve bu hizmetleri kullanmaktadır. Durum bu iken bireyin sağlık konusunda bilgi sahibi olması önemli bir gerekliliktir. Sağlık okuryazarlığı; bireyin kendi sağlık durumunu korunmasını, sağlık hizmetlerine erişimini, tedavi sürecine aktif katılımını sağlayarak; bireyin ve genel anlamda toplumun sağlık seviyesinin gelişebilmesine katkıda bulunmaktadır. Sağlık okuryazarlığı, bireylerin her an karşı karşıya kalabildiği; ilaç prospektüslerinde yer alan talimatları, randevulara yönelik bilgileri, doktor açıklamalarını anlayabilme; hastalık durumunda uygun sağlık bölümüne başvurabilme, bulunulan ortamda olası sağlık risklerini öngörerek gerekli önlemleri alabilme, tedavi süreçlerini her yönüyle analiz edebilmeye yönelik yetenekleri içermektedir. Bu kavram bireyin sağlık çalışanıyla sağlıklı iletişim kurabilmesi, sağlık durumunun düzelmesi konusunda yapması ve yapmaması gerekenleri öngörebilmesi, sağlık bakımı konusunda kendi üzerine düşeni bilerek gerektiği şekilde uygulayabilmesi adına önemlidir.
Sağlık okuryazarlığının düşük olması; hastanın sağlık durumu, tedavi süreçleri ve tedavi sonrası süreçler açısından birçok olumsuzluğa sebep olmaktadır. Sağlık okuryazarlığı düşük olan birey; hekimle ve diğer sağlık çalışanlarıyla sağlıklı iletişim kurmakta zorluk yaşamaktadır. Yine sağlık okuryazarlığı düşük olan bireylerde sigara içme oranları ve sağlıksız davranışlar gösterme sıklığı daha yüksektir, bu bireyler sağlık hizmetlerine erişim ve sağlık hizmetlerinden yararlanma konularında sorun yaşamaktadır. Sağlık okuryazarlığı düşük olan bireyler koruyucu sağlık hizmetlerini daha az kullanmaktadır, bu durum ise gereksiz hastane başvurularına sebep olarak sağlık harcamalarının artışına sebep olmaktadır.
Bir sağlık kuruluşuna başvurmak istediğinizde hangi bölüme, nasıl randevu alacağınızı bilmek sağlık okuryazarlığının ölçütlerinden biridir. Türkiye’de 2022 yılında 130 milyon acil servis başvurusu yapılmıştır. 85 milyon nüfusu olan ülkemizde bu sayıda bir acil başvurusu olması sürdürülebilir bir durum değildir. Dünyada acillere başvuru oranlarına bakıldığında Türkiye nüfusundan fazla acil servis başvurusu olan TEK ülkedir. Poliklinik şartlarında çözülebilecek pek çok sağlık sorunu için acil servislere gereksiz başvuru yapılmaktadır. Acil servise başvuru yapan hastaların başvuru nedeni olan sağlık problemlerinin %70’i aile hekimliklerinde teşhis ve tedavisi yapılabilecek hastalıklardır. Acil sağlık hizmetlerindeki yığılma sağlık personelinde tükenmişliğe ve sağlıkta şiddete neden olmaktadır. Acil serviste çalışan hekimler sistemin oluşturduğu yük nedeniyle her bir hasta başına hasta öyküsü ve fizik muayene için yeterince vakit ayıramamaktadır. Bu nedenle birinci basamak sağlık hizmetleri güçlendirilmeli ve durumu acil olmayan hastaların öncelikle aile hekimliklerine ve branş polikliniklerine randevuyla başvuru yapmaları sağlanmalıdır. Randevu almak için MHRS(Merkezi Hekim Randevu Sistemi) kullanılmaktadır.182 yi arayarak ya da internet üzerinden randevu alma işlemi gerçekleştirilmektedir. E-nabız kişisel sağlık istemi uygulaması 2015 yılında kullanıma sunulmuştur. Sisteme e-devlet üzerinden de giriş yapılabilmektedir. Kendi sağlık geçmişinizle ilgili tüm dökümanlara ulaşabileceğiniz bir portaldir.
Sağlık okuryazarlığıyla ilgili ölçütlere örnek verecek olursak ; ilaçların prospektüslerini (ilaç bilgi kâğıdı) anlayabilmek, sağlık taramasına neden ihtiyaç duyduğunuzu anlamak (meme muayenesi. kan şekeri testi. tansiyon gibi), ruh sağlığınıza iyi gelen aktiviteler (meditasyon. egzersiz. yürüyüş. pilates vb.) hakkında bilgi edinebilmek, internette güvenilir ve doğru sağlıklı diyet bilgileri bulmak, medyada yer alan (internet. gazete. dergiler gibi) nasıl daha sağlıklı olunacağına dair bilgileri anlamak sayılabilir.
Sağlık okuryazarlığı bilincine sahip kişinin kendi sağlığıyla ilgili alması gereken sorumlulukları bilmesi; sağlığın geliştirilmesi, devlete ekonomik yük ve hekimlere kontrolsüz iş yükü olmaması açılarından önemlidir. İnsanlar bu konuda bilinçli davranmalı ve kendi sağlıkları üzerinde aktif rol almalıdır.
*
Uzm. Dr. Yüsra Hazal Öcal
Afşin İlçe Sağlık Müdürlüğü
