Kurban Bayramı sebebiyle hayvanlarla daha fazla temas edilmesi ve kurban eti tüketilmesi bazı zoonotik (hayvandan insana geçen) hastalıklara maruz kalma riskini de artırmaktadır. Bu sebeple Kurban Bayramı’nda kurbanlık hayvan nakli ve alımından başlayarak etlerin tüketilmesine kadar sağlık ve hijyen kurallarına azami özen gösterilmesi çevre ve toplum sağlığı açısından oldukça önem taşımaktadır.
Bu bağlamda; Kurban Bayramında kurbanlar Tarım ve Orman Bakanlığından Şartlı Onay/Onay Belgesi almış kesimhaneler ile Kurban Hizmetleri Komisyonlarının belirlediği kesim yerlerinde kesilmeli, Kurbanlık hayvanın kesinlikle Veteriner Hekim kontrolünden geçmiş sağlıklı hayvan olduğuna dikkat edilmeli, Kesim işleminin hijyenik yerlerde ve ehil insanlar tarafından yapılmalı, Kesim sonrası hayvanların hastalıklı organlarının ve atıklarının gelişigüzel ortalığa atılmaması ve köpek gibi etçil hayvanlara kesinlikle çiğ olarak yedirilmemesi, Kesilen hayvanlara ait kistli iç organlar ve her türlü atığın derin bir çukura gömülüp bulunabiliyorsa sönmemiş kireç dökülerek kapatılması, Kurban kesen, hayvanı yüzerek et taksimi yapan kasap ve yardımcıları ile kurban sahiplerinin etle temas eden uzuvlarında yara olmaması, bu durumda olanların kesim, yüzme ve et taksimi işini yapmaları zorunlu ise hijyenik eldiven kullanmaları önemlidir.
Bunların yanı sıra derinin yüzülmesi sırasında derinin dış kısmı ile etin teması önlenmeli; İşkembe ve bağırsaklar; et kalitesini olumsuz etkilememesi, mikropların bulaşmasını ve gelişmesini önlemek için geciktirilmeden çıkarılmalıdır. İç organların çıkarılması sırasında işkembe ve bağırsak içeriğinin ete bulaşması önlenmelidir.
Kesilen hayvanlara ait hastalıklı organlar, kesim sırasında oluşan atıklar, kist hidatik riskine karşı karaciğerler ve akciğerler kesinlikle evcil ve yabani hayvanlara verilmemeli, hayvanların çıkaramayacağı derinlikte çukurlara gömülerek bertaraf edilmelidir.
Taze etler gıda ile temas amacıyla üretilmiş uygun malzemelerde taşınmalıdır. Etlerin kokuşma ve bozulmanın önlenmesi için hava alacak şekilde taşınması ve en kısa sürede uygun yöntemlerle muhafaza edilmesi önemlidir. İnsan sağlığı için en önemli konulardan birisi etlerin korunması ve saklanmasıdır. Özellikle büyük porsiyonlar halinde değil birer yemeklik olacak şekilde uygun soğutucularda saklanmalıdır. Buzdolabının -2 derece olan buzluk kısmında birkaç hafta -18 derecede yani derin dondurucu kısmında birkaç ay süreyle etlerimizi saklayabiliriz.
KURBANLIKTAN GEÇEBİLECEK ZOONOTİK HASTALIKLAR
Ülkemizde bu hususta önem arz eden zoonotik hastalıkların başında Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), kist hidatik, şarbon, brusella ve Toksoplazmoz gelmektedir.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi
Kurban bayramının KKKA hastalığının yoğun görüldüğü dönemlere rastlaması ve hastalığın viremik (kanda virüs yükünün fazla olduğu dönem) dönemdeki hayvanların kan, idrar ve vücut sıvıları ile dokularına korunmasız temasla bulaşabiliyor olması bazı korunma önlemlerinin alınmasının önemini ortaya koymaktadır. Bu itibarla, hastalığın hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiği, hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı bulaştırabilecek olmaları unutulmamalı bu nedenle hastalığın sık olarak görüldüğü bölgeler başta olmak üzere hayvanların kan, idrar gibi vücut sıvılarına veya dokularına çıplak el ile temas edilmemelidir.
Hastalığın bulaşmasını engellemek için eldiven kullanımı gibi gerekli koruyucu önlemler mutlaka alınmalı, vücuda kene tutunmuş ise hiç vakit kaybetmeden çıplak el ile dokunmadan uygun bir malzeme (cımbız, eldiven, bez ve naylon poşet gibi) ile çıkarılmalıdır.
Vücuda tutunan veya hayvanların üzerinde bulunan keneler, kesinlikle çıplak el ile öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır.
Kist hidatik hastalığı
İnsanların karaciğer, akciğer, dalak, beyin gibi iç organlarında kistler oluşturarak ölümüne sebep olabilen bir hastalıktır. Hastalık insanlara etçil hayvanlar özellikle de köpekler tarafından bulaştırılmaktadır.
Hasta hayvanların kesilmesi ve pişmemiş kistli sakatatlarının köpeklere yedirilmesi, hastalığın tekrar köpeklere bulaşmasına neden olmakta, böylece hastalıkta bir döngü meydana gelmektedir. Bu nedenle, pişmemiş kistli organların köpeklere yedirilmemesi, derin çukurlara gömülmesi bu döngünün kırılmasında hayati öneme sahiptir.
Ayrıca Kurban Bayramında kurbanların belediyelerin belirlediği kurban kesim yerlerinde ya da mezbahalarda kestirilmesi, kurbanlık hayvanın kesinlikle veteriner hekim kontrolünden geçmiş sağlıklı hayvan olduğuna dikkat edilmesi, kesim işleminin hijyenik yerlerde ve ehil insanlar tarafından yapılması, kesim sonrası hayvanların hastalıklı organlarının ve kan, mide, bağırsak içeriği gibi atıkların gelişigüzel ortalığa atılmaması, kurban kesen, hayvanı yüzerek et taksimi yapan kasap ve yardımcıları ile kurban sahiplerinin çıplak elle hayvanların kan ve çıkartıları ile dokularına temas etmemesi, önlük giymek ve eldiven kullanmak gibi gerekli korunma önlemlerini almaları oldukça önemlidir.
Şarbon
Şarbon, özellikle sığır, koyun, keçi, deve gibi ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan bir hastalıktır. Şarbon insanlara deri, solunum ve sindirim yoluyla bulaşmakta ve bulaşma şekline göre de deri, akciğer ve bağırsak şarbonu olarak adlandırılmaktadır: Şarbon hastalığı mikrobun vücuda girmesinden itibaren yaklaşık 2-7 gün sonra ortaya çıkar. Ülkemizde genelde deri şarbonu görülmektedir.
Şarbondan korunmak için:
- Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli, derileri yüzülmemeli ve etleri tüketilmemelidir.
- Hasta hayvan eti bulunan evlerin mutfağı, buzdolabı, tezgahı, kapkacak ve bıçak gibi malzemeleri yetkililerin nezaretinde dezenfekte edilmelidir.
- Şüpheli hayvan ölümleri yetkililere bildirilmelidir.
- Şarbondan ölen hayvanlar 2 metre derinliğinde çukurlar açılarak gömülmelidir.
- Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları nakil vasıtaları temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
- Hasta hayvanların temas ettiği yem maddeleri, altlıklar ve gübre gibi bulaşık materyaller yakılarak imha edilmelidir.
Brusella
Brusella koyun, keçi, sığır gibi çiftlik hayvanlarından insanlara bulaşabilen zoonotik bir hastalık etkeni olan bakteriyel enfeksiyon türüdür. En yaygın bulaşma yolu pastörize olmayan süt ve süt ürünlerinin tüketimidir. Ayrıca pişmemiş ya da yetersiz pişmiş et ürünlerinin tüketilmesi de brusellaya yakalanmaya neden olabilir. Brusella ile enfekte olmuş hayvanların doğum yapıp düşük yapması durumunda oluşan materyallerin insanlarla teması sonucu da hastalık bulaşabilir. Bu sebeple enfekte hayvanların atıkları ve doğum materyalleriyle temastan kaçınmak önemlidir.
Brusella da en yaygın semptomlar arasında ateş, terleme, halsizlik, baş ağrısı ve kas ve eklem ağrıları, lenf nodlarında büyüme, artrit bulunur. Bruselladan korunmak için süt ve süt ürünlerinde pastörizasyona dikkat edilmeli, ev yapımı geleneksel peynir ve yoğurt yapımında sütün kaynatılarak ısı ile, sütte olabilecek mevcut bakterilerin öldürülmesi önem arz etmektedir. Et ürünlerinin iyi pişirilmesi de bruselladan korunmada önemli bir faktördür. Etin iç kısmının iyice pişmiş olması ve herhangi bir kanlı kısım kalmamış olması gerekmektedir.
KİSTLİ ORGANLAR İÇİN YAPILACAKLAR
Kesilen veya ölen hayvanların kist bulunduran organları mutlaka köpeklerin ve diğer etçil hayvanların ulaşamayacağı şekilde gömülerek bertaraf edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususlara daha çok dikkat edilmelidir.
